Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανέπτυξε σταδιακά από την δεκαετία του 1970 την περιβαλλοντική πολιτική και νομοθεσία, και παράλληλα ανέπτυξε θεσμούς και μηχανισμούς για την διευκόλυνση εφαρμογής, καθώς και τον έλεγχο και την επιβολή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Οι μηχανισμοί αυτοί περιλαμβάνονται είτε στο κείμενο της Συνθήκης της Ε. Ένωσης (Συνθήκη της Λισαβόνας), είτε στους Κανονισμούς, τις Οδηγίες και τις Αποφάσεις που έχει υιοθετή­σει η Ε. Ένωση, είτε σε πρακτικές που έχει υιοθετήσει για την βέλτιστη συνεργασία με τις διοικήσεις των κρατών μελών.

Παρουσιάζεται επισκόπηση των σχετικών μηχανισμών και πρακτικών, στους οποίους περιλαμβάνονται:

α) Η λειτουργία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Δ.Ε.Ε.)

β) Κανονισμοί Χρηματοδοτικών Ταμείων σύμφωνα με τους οποίους είναι ασύμβατη η χρηματοδότηση έργων στα κράτη μέλη, σε περίπτωση που διαπιστώνεται από τα Ενωσιακά Θεσμικά Όργανα, ότι τα κ.μ. παραβιάζουν την Ενω­σιακή περιβαλλοντική νομοθεσία,

γ) Χρηματοδοτικά μέσα διευκόλυνσης εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας μέσω ενίσχυσης της κατασκευ­ής έργων υποδομών (π.χ. βιολογικοί σταθμοί επεξεργασίας λυμάτων, Χώροι Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων –Χ.Υ.Τ.Υ.),

δ) Χρηματοδοτικά προγράμματα ανάπτυξης περιβαλλοντικής τεχνολογίας, καλών πρακτικών και ανταλλαγής εμπειρίας μεταξύ των κρατών μελών (π.χ. Πρόγραμμα LIFE 2020)

ε) Δικαίωμα Καταγγελίας των πολιτών στην Ε. Επιτροπή, μέσω του ιστοχώρου της Ε. Επιτροπής, για περιπτώσεις μη ενσωμάτωσης στην εθνική έννομη τάξη, ή μη εφαρμογής της Ενωσιακής περιβαλλοντικής νομοθεσίας

στ) Δικαίωμα Αναφοράς των πολιτών στο Ε. Κοινοβούλιο, μέσω του ιστοχώρου του Ε. Κοινοβουλίου για περιπτώ­σεις μη εφαρμογής της Ενωσιακής περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

ζ) Δικαίωμα αναφοράς των πολιτών στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή για περιπτώσεις κακοδιοίκησης των Ευρωπα­ϊκών Θεσμικών Οργάνων

η) Δυνατότητα των επιχειρήσεων να συμμετέχουν εθελοντικά στον Κανονισμό “οικολογικού ελέγχου” απολαμβάνο­ντας συγκεκριμένα δικαιώματα και διευκολύνσεις (π.χ. Διάρκεια ισχύος της Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων).

Αποτιμάται η χρησιμότητα και η αποτελεσματικότητα των ανωτέρω μηχανισμών και πρακτικών.