Το τελικό Συνέδριο του LIFE Natura Themis πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά την Τετάρτη 2 Ιουνίου 2021, κλείνοντας με αυτόν τον τρόπο, μια γεμάτη από εμπειρίες, δημιουργικότητα και γνώσεις, περίοδο για όλα τα μέλη της ομάδας έργου του προγράμματος.

Το Συνέδριο με τίτλο «Περιβαλλοντικό έγκλημα: Ανασκόπηση και απολογισμός του έργου LIFE Natura Themis» περιλάμβανε 11 εισηγήσεις στις οποίες πραγματεύθηκαν θέματα που αφορούσαν στις δράσεις και τα συμπεράσματα του έργου, στις αρμοδιότητες των υπηρεσιών σε σχέση με την Οδηγία για την Περιβαλλοντική ευθύνη και την αποτελεσματικότητα της δίωξης των περιβαλλοντικών εγκλημάτων, στην αντίστοιχη νομοπαραγωγή και νομολογία της τελευταίας πενταετίας που επηρέασε με τον έναν ή τον άλλο τρόπο την υλοποίηση του έργου και τα αποτελέσματά του, όπως επίσης και τη συνεισφορά των περιβαλλοντικών ΜΚΟ στην εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

Πιο συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια της πρώτης ενότητας του Συνεδρίου η κα Μανιαδάκη Μαρία, συντονίστρια του Δικηγορικού Συλλόγου Χανίων (εταίρος του LIFE Natura Themis) και του Παρατηρητηρίου Περιβαλλοντικού Δικαίου δυτικής Κρήτης παρουσίασε συνοπτικά τα αποτελέσματα της έρευνας που έχει διεξάγει το Παρατηρητήριο σχετικά με την περιβαλλοντική παραβατικότητα των Περιφερειακών Ενοτήτων Ρεθύμνου και Χανίων, όπως αποδεικνύεται από τα επίσημα αρχεία των δικαστηρίων των δύο ΠΕ, των ελεγκτικών και διωκτικών υπηρεσιών αλλά και των περιβαλλοντικών υπηρεσιών της Περιφέρειας Κρήτης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης. Όπως επισήμανε η ίδια, πέραν των άλλων, «η ‘χαρτογράφηση’ της περιβαλλοντικής παραβατικότητας που επιχείρησαν τα Παρατηρητήρια Περιβαλλοντικού Δικαίου της Κρήτης, οδήγησε σε σημαντικές διαπιστώσεις, ενώ παράλληλα διατυπώθηκαν προτάσεις για την αντιμετώπισή της σε δικαστικό, διοικητικό, νομοθετικό και κοινωνικό επίπεδο».

Στη συνέχεια η κα Ελένη Ντέκα, Υπεύθυνη Διαχείρισης της Εφαρμογής για Έξυπνες Συσκευές που παρήγαγε το LIFE Natura Themis, αναφέρθηκε στη λειτουργία της Εφαρμογής LIFE THEMIS επικεντρώνοντας στα στατιστικά των καταγγελιών που έχει δεχθεί η Εφαρμογή από τον Αύγουστο του 2017 οπότε και ξεκίνησε η χρήση της από το κοινό. Σύμφωνα με αυτά «Η παράνομη απόθεση στερεών αποβλήτων με ποσοστό σχεδόν 70%, ήταν το κυριότερο περιβαλλοντικό πρόβλημα που καταγράφηκε στην Κρήτη. Οι υπόλοιποι βασικοί τύποι περιβαλλοντικών εγκλημάτων, με βάση την κατηγοριοποίηση από τους διαχειριστές της Εφαρμογής, είναι οι αυθαίρετες κατασκευές, οι παράνομες χωματουργικές εργασίες / λατομικές δραστηριότητες, η παράνομη λειτουργία Επιχείρησης/βιοτεχνίας, η παράνομη απόθεση υγρών αποβλήτων και η παράνομη κατασκήνωση…».

Την 1^η ενότητα έκλεισε με ομιλία του ο Συντονιστής του LIFE Natura Themis Δρ. Μιχάλης Προμπονάς, συνοψίζοντας τα πεπραγμένα των 69 μηνών υλοποίησης του έργου και δίνοντας κυρίως έμφαση στις εποικοδομητικές επαφές και συνέργειες που αναπτύχθηκαν όλα αυτά τα χρόνια με τις τοπικές και εθνικές και διεθνείς αρμόδιες υπηρεσίες, ιδρύματα, προγράμματα, κοινωνικούς φορείς και φόρα, δίκτυα και επιστημονικές συλλογικότητες που εργάζονται στην ενδυνάμωση της αποτελεσματικότερης εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και της δίωξης των περιβαλλοντικών εγκλημάτων. Επισήμανε δε ότι «τα αποτελέσματα και συμπεράσματα του LIFE Natura Themis συγκεντρώθηκαν σε συνοπτική μορφή στο Σχέδιο Αναπαραγωγής και Μεταφοράς Δράσεων του έργου (Replication Plan) και θα προωθηθούν σε όλους τους εμπλεκόμενους κατά τη διάρκεια της After-LIFE περιόδου».

Όσον αφορά στην ανάπτυξη της ενότητας «Αρμοδιότητες υπηρεσιών και αποτελεσματικότητα δίωξης» η Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη κα Δάφνη Φιλιππάκη αναφέρθηκε στα κυριότερα εμπόδια που αντιμετωπίζει η Ανεξάρτητη Αρχή στη διαδικασία διαμεσολάβησης που καλείται να παράσχει σε υποθέσεις περιβαλλοντικών παραβάσεων. Σύμφωνα με την κα Φιλιππάκη αν και κατά κανόνα, οι αρμόδιες υπηρεσίες όταν ανακύπτουν ζητήματα περιβαλλοντικής ζημίας, προβαίνουν στις, κατά λόγο αρμοδιότητας, ενέργειες δεν είναι λίγες οι φορές κατά τις οποίες διαπιστώνεται δυσκολία στον εντοπισμό του ρυπαίνοντος, στην αδυναμία αποκατάστασης από τον φορέα εκμετάλλευσης, στην έλλειψη επάρκειας κρατικών κονδυλίων για την αποκατάσταση από δημόσιους φορείς κ.λπ.

Αντίστοιχα η κα Ανθούλα Καστανιώτη, περιβαλλοντολόγος στη Δ/νση ΠΕΧΩΣ Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας παρουσίασε τη δουλειά που έχει πραγματοποιηθεί από την ΠΕΑΠΖ Στερεάς Ελλάδας, στην οποία συγκεντρώνονται πλήθος οχλουσών δραστηριοτήτων όπως π.χ. βιομηχανίες, ΧΑΔΑ, λατομεία κ.λπ. Ειδικότερα, αναφέρθηκε στον τρόπο με τον οποίο η ΠΕΑΠΖ Στερεάς Ελλάδας χειρίστηκε υπόθεση αποκατάστασης της ρύπανσης εδάφους σε γήπεδο βιομηχανίας ανακύκλωσης παλαιών συσσωρευτών μολύβδου και παραγωγής προϊόντων στην ΠΕ Βοιωτίας και σε ζητήματα που έχουν προκύψει κατά την εφαρμογή του Π.Δ. 148/2009 όπως η δυσκολία ταυτοποίησης του υπαίτιου φορέα εκμετάλλευσης, η δυσκολία στην παρακολούθηση υλοποίησης των μέτρων πρόληψης-αποκατάστασης, η μη ανταπόκριση και συμμόρφωση του υπαίτιου φορέα εκμετάλλευσης, καθώς και η δυσκολία εφαρμογής των αναγκαίων μέτρων αποκατάστασης από την ΠΕΑΠΖ και ανάληψης της σχετικής δαπάνης ή εξουσιοδότησης σε τρίτους να τα εκτελέσουν, στην περίπτωση αγνώστου φορέα εκμετάλλευσης και ιδιωτικών εκτάσεων (γηπέδων).

Από την πλευρά του ο Πυρονόμος της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Νομού Χανίων κος Ευστράτιος Τσεπετάκης αναφέρθηκε στον τρόπο λειτουργίας του Ανακριτικού Γραφείου της Διοίκησης Πυροσβεστικών Υπηρεσιών Ν. Χανίων σε σχέση με την πάταξη των πυρκαγιών σε αυτή την Περιφερειακή Ενότητα της Κρήτης καθώς και στην επιτυχημένη πρωτοβουλία που έλαβε η υπηρεσία συνδέοντας τη βάση δεδομένων της με την ηλεκτρονική πλατφόρμα του ΟΠΕΚΕΠΕ η οποία είχε ως αποτέλεσμα την περικοπή ή αποβολή από το πρόγραμμα της εξισωτικής αποζημίωσης αγροτών ή κτηνοτρόφων που δικαιούνται την οικονομική ενίσχυση αλλά κρίθηκαν υπαίτιοι πρόκλησης πυρκαγιάς. Η απειλή περικοπής χρημάτων είχε ως συνέπεια να περιοριστούν σημαντικά οι φωτιές για «βελτίωση βοσκότοπων» και έτσι να μειωθεί ο κίνδυνος πιθανής ανεξέλεγκτης πυρκαγιάς.

Τη θετική συνεισφορά του Λιμενικού Σώματος-Ελληνικής Ακτοφυλακής στην προστασία των παράκτιων περιοχών της χώρας και στην αντιμετώπιση της θαλάσσιας περιβαλλοντικής υποβάθμισης ανέλυσε ο Πλωτάρχης ΛΣ-ΕΑ κ. Στέφανος Καλαμίδας, ο οποίος κατά τη διάρκεια της θητείας του ως Λιμενάρχης Στυλίδας έλαβε μια σειρά από πρωτοβουλίες συνεργασίας με όλες τις τοπικές υπηρεσίες και φορείς για την αποφυγή και μείωση της παραβατικότητας στην περιοχή ευθύνης του, είτε με τη διεξαγωγή τακτικών και στοχευμένων ελέγχων είτε με την ευαισθητοποίηση συγκεκριμένων επαγγελματικών ομάδων είτε με την ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών.

Η 3^η ενότητα ήταν αφιερωμένη στην εξέλιξη της περιβαλλοντικής εθνικής νομοπαραγωγής και της εθνικής και ευρωπαϊκής νομολογίας της πενταετίας 2015-2020, η οποία είτε θετικά  είτε αρνητικά επηρέασε την ποινική και δικαστική διαχείριση των περιβαλλοντικών υποθέσεων. Ο Δρ. Γιώργος Σμπώκος, συντονιστής εκ μέρους του Δικηγορικού Συλλόγου Ηρακλείου (εταίρος του έργου) και συντονιστής του Παρατηρητηρίου Περιβαλλοντικού Δικαίου Ανατολικής Κρήτης τόνισε ιδιαίτερα τις επιπτώσεις της νομοπαραγωγής της περιόδου 2015-2020 οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα την αιφνίδια ανατροπή της νομικής προστατευτικότητας του περιβάλλοντος που είχε αναπτυχθεί την προηγούμενη δεκαπενταετία στη χώρα. Η εισήγηση ολοκληρώθηκε με νομοθετικές προτάσεις που μπορούν να αποκαταστήσουν τις ανακολουθίες της πολιτικής στον τομέα του περιβάλλοντος, στην ανάκτηση του δημόσιου ελέγχου και στη διασφάλιση μιας δίκαιης οικολογικά και κοινωνικά διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου NATURA 2000.

Ακολούθως η κα Βαρβάρα Μπουκουβάλα, Πρωτοδίκης Διοικητικών Δικαστηρίων παρέθεσε μια σειρά νομολογιακών αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας αλλά και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, το σκεπτικό  των οποίων επηρέασε ή θα επηρεάσει σημαντικά - στο άμεσο μέλλον- την εκδίκαση συγκεκριμένων περιβαλλοντικών υποθέσεων, ειδικά αυτών που αφορούν στην προστασία της άγριας πανίδας και χλωρίδας στην Ευρώπη.

Στις περιβαλλοντικές παραβάσεις κατά της άγριας πανίδας και χλωρίδας και τη συνεισφορά των περιβαλλοντικών ΜΚΟ στην αντιμετώπισή τους ήταν αφιερωμένη η τέταρτη και τελευταία ενότητα του Τελικού Συνεδρίου του LIFE Natura Themis.

Ειδικότερα, ο ρόλος της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας ως συνεγγυήτρια της περιβαλλοντικής προστασίας μέσω της συμμετοχής της σε διαδικασίες διαβούλευσης, της δυνατότητάς της για προσφυγή σε εθνικά και ευρωπαϊκά δικαστήρια και της συνεργασίας της με τις ανακριτικές και διωκτικές αρχές της χώρας σε περιπτώσεις παραβίασης της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, αναλύθηκε από τον Δικηγόρο παρ’ Εφέταις και νομικό συνεργάτη της ΕΟΕ κ. Βασίλη Παπαδόπουλο.

Κλείνοντας την εκδήλωση, η κα Έλα Κρετ, περιβαλλοντολόγος και συνεργάτης του WWF Ελλάς, αναφέρθηκε στη χρήση ενός εξειδικευμένου εργαλείου για την αντιμετώπιση της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων, από τα σοβαρότερα περιβαλλοντικά εγκλήματα κατά της άγριας ζωής που αντιμετωπίζει η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, με ελάχιστη δυστυχώς επιτυχία. Συγκεκριμένα παρουσίασε τη δουλειά των Ομάδων Σκύλων Ανίχνευσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων, ιδιαίτερα αυτών που δραστηριοποιούνται στην Κεντρική Ελλάδα και τη Θράκη.

Τα πρακτικά περιλήψεων του Τελικού Συνεδρίου του LIFE Natura Themis διατίθενται σε ηλεκτρονική μορφή στην παρούσα ανάρτηση. Περιλαμβάνουν περίληψη των εισηγήσεων στα ελληνικά και αγγλικά, τα βιογραφικά των εισηγητών, τις παρουσιάσεις και τους συνδέσμους των μαγνητοσκοπημένων ομιλιών στο youtube.

Κλείνοντας το LIFE Natura Themis, το Πανεπιστήμιο Κρήτης-Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης ως Συντονιστής Εταίρος και οι Συνδικαιούχοι του έργου Δικηγορικός Σύλλογος Ηρακλείου, Δικηγορικός Σύλλογος Χανίων, Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης και Συντονιστικό Γραφείο Αντιμετώπισης Περιβαλλοντικών Ζημιών του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας ευχαριστούν όλους όσοι συνεργάστηκαν και υποστήριξαν την πολύχρονη αυτή προσπάθεια και ελπίζουν η γνώση και η εμπειρία που αποκτήθηκε από την υλοποίηση του προγράμματος να αξιοποιηθεί από την πολιτεία αλλά και την κοινωνία, προς όφελος του φυσικού περιβάλλοντος και των τοπικών κοινωνιών.