Από τα BIG DATA της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας στα NO DATA της ελληνικής πραγματικότητας

Ο ρόλος των Παρατηρητηρίων Περιβαλλοντικού Δικαίου στην περιβαλλοντική πληροφόρηση

Γράφει η Μαρία Μανιαδάκη, Δικηγόρος, ΜΔΕ, Συντονίστρια Παρατηρηρητηρίου Περιβαλλοντικού Δικαίου Δυτικής Κρήτης, www.mariamaniadaki.gr

Ένα από πιο επίκαιρα θέματα της σύγχρονης τεχνολογίας είναι τα λεγόμενα Big Data, δηλαδή τα σύνολα δεδομένων - πληροφοριών που είναι πολύ μεγάλα, πολύ πολύπλοκα, για να αντιμετωπιστούν με παραδοσιακές μεθόδους και λύσεις. Στα πλαίσια αυτά, νέα συστήματα κάνουν την εμφάνισή τους, τόσο από άποψη hardware, όσο και software για τη διαχείριση τέτοιου μεγάλου όγκου δεδομένων-πληροφοριών.

Όσο νέο όμως και επίκαιρο είναι το θέμα των BIG DATA παγκοσμίως, τόσο παλαιό και κατεστημένο είναι το θέμα των ΝΟ DATA στην ελληνική πραγματικότητα, ιδίως στον τομέα της περιβαλλοντικής πληροφόρησης.      

Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση 2016 του WWF για την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας στην Ελλάδα, η χώρα μας στον τομέα της διάθεσης περιβαλλοντικών πληροφοριών σε ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων χαρακτηρίζεται από μια αποτυχία: το ηλεκτρονικό περιβαλλοντικό μητρώο εξακολουθεί να παραμένει κενό γράμμα, περίπου πέντε χρόνια μετά τη θέσπισή του, 15 χρόνια από την τελευταία συνταγματική αναθεώρηση που αναγνώρισε το δικαίωμα στην κοινωνία της πληροφορίας και 11 χρόνια από την κύρωση της Σύμβασης του Άαρχους, η οποία επιβάλλει την «προοδευτική διάθεση περιβαλλοντικών πληροφοριών σε ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων ... ευπρόσιτες στο κοινό». Δεν είναι υπερβολή μάλιστα να ειπωθεί ότι η ενημέρωση των πολιτών για τα περιβαλλοντικά θέματα εξακολουθεί να γίνεται με μεθόδους της δεκαετίας του '80. Βασική εξυπηρετούμενη επιδίωξη της πρακτικής αυτής -όπως καταλήγει η ανωτέρω έκθεση- είναι ο περιορισμός της ενημέρωσης και της συμμετοχής των πολιτών.

Παρά το γεγονός, λοιπόν, ότι ο στόχος της Σύμβασης του Άαρχους, όπως αυτή κυρώθηκε από τη χώρα μας με το νόμο 3422/12-12-2005 (ΦΕΚ Α 303/13.12.2005), είναι να «εξασφαλίσει τα δικαιώματα της πρόσβασης σε πληροφορίες, της συμμετοχής του κοινού στη λήψη αποφάσεων και της πρόσβασης στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα», ελάχιστα έχουν γίνει μέχρι σήμερα για την πραγματοποίηση του σκοπού αυτού.

Στο πλαίσιο λοιπόν της έλλειψης πολιτικής βούλησης για αξιόπιστη περιβαλλοντική πληροφορία, γεννήθηκε και πραγματώθηκε η ιδέα δημιουργίας ενός Παρατηρητηρίου Περιβαλλοντικού Δικαίου, το οποίο θα μπορεί να παράγει και να διαχέει αμερόληπτη περιβαλλοντική πληροφόρηση στους ενδιαφερόμενους, αξιοποιώντας μάλιστα και τις δυνατότητες της σύγχρονης τεχνολογίας.

Έτσι, στo πλαίσιo του Προγράμματος LIFE NATURA THEMIS συστάθηκαν δύο Παρατηρητήρια Περιβαλλοντικού Δικαίου στην Κρήτη, και συγκεκριμένα το Παρατηρητήριο Περιβαλλοντικού Δικαίου Ανατολικής Κρήτης για τις Περιφερειακές Ενότητες Ηρακλείου και Λασιθίου και το Παρατηρητήριο Περιβαλλοντικού Δικαίου Δυτικής Κρήτης για τις Περιφερειακές Ενότητες Χανίων και Ρεθύμνου. Τα εν λόγω Παρατηρητήρια λειτουργούν υπό την αιγίδα των Δικηγορικών Συλλόγων Ηρακλείου και Χανίων αντίστοιχα.

Εκπροσωπώντας το Παρατηρητήριο Περιβαλλοντικού Δικαίου Δυτικής Κρήτης θα ήθελα κατ’ αρχήν να επισημάνω τα μοναδικά χαρακτηριστικά του: πρόκειται για ένα Παρατηρητήριο, του οποίου βασικό πλεονέκτημα είναι η ανεξάρτητη λειτουργία του και η εγγύηση αντικειμενικότητας που αυτή συνεπάγεται. Η έρευνα που διεξάγει συνίσταται στη συστηματική καταγραφή των δικαστικών αποφάσεων των Ποινικών Δικαστηρίων Δυτικής Κρήτης που αφορούν περιβαλλοντικά εγκλήματα (αδειοδοτημένη λειτουργία αρχείων με ευαίσθητα δεδομένα-πρωτότυπη έρευνα), στη συστηματική καταγραφή των διοικητικών προστίμων που αφορούν περιβαλλοντικές παραβάσεις στη Δυτική Κρήτη, στη χωρο-χρονική αναφορά των συλλεχθέντων πληροφοριών μέσω γεωγραφικών συστημάτων πληροφοριών (GIS) σε καινοτόμο γεωπληροφορικό χάρτη με εύχρηστα φίλτρα αναζήτησης, καθώς και στην άμεση διάχυση των πληροφοριών αυτών στο ευρύ κοινό μέσω της ιστοσελίδας του έργου.

Όπως αναδεικνύεται μάλιστα από τις μελέτες που διεξάγουν τα Παρατηρητήρια Περιβαλλοντικού Δικαίου, οι βάσεις δεδομένων και τα γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών (GIS) αποτελούν οικονομικούς και αποτελεσματικούς τρόπους περιβαλλοντικής πληροφόρησης καθώς και πρόληψης και καταστολής της περιβαλλοντικής παραβατικότητας, ιδίως όταν εξασφαλίζεται η διαλειτουργικότητά τους με σχετικά μητρώα και υπηρεσίες. Δυστυχώς, στη χώρα μας η αξιοποίησή τους για τους σκοπούς αυτούς είναι ακόμα σε αρχέγονο στάδιο. Τα Παρατηρητήρια Περιβαλλοντικού Δικαίου Ανατολικής και Δυτικής Κρήτης φιλοδοξούν να ανοίξουν τον δρόμο προς τη συνειδητοποίηση και την εφαρμογή των σύγχρονων αυτών τεχνολογιών στον τομέα κατ’ αρχήν της περιβαλλοντικής πληροφόρησης και εν συνεχεία της πρόληψης και καταστολής της περιβαλλοντικής παραβατικότητας.